VAHAGN – DEWA PENUMBANG NAGA DAN PEMBAWA API ARMENIA

Pautan ke artikel asal:

Wu Mingren. (12 April 2016). Vahagn: The Armenian Dragon Slayer God and Bringer of Fire. Ancient Origins.
https://www.ancient-origins.net/myths-legends/vahagn-armenian-dragon-slayer-god-and-bringer-fire-005699

Penterjemah: Amir Zayyanid

Vahagn merupakan dewata yang dipuja di Armenia sebelum kemunculan agama Kristian. Vahagn dipuja dewa api. Nama Vahagn dipercayai diambil daripada gabungan dua perkataan Sanskrit, iaitu vah dan agni yang masing-masing bermaksud ‘pembawa’ dan ‘api’. Justeru, nama dewata purba ini boleh diterjemahkan sebagai ‘pembawa api’. Vahagn juga dipuja sebagai dewa gunung berapi, dewa matahari dan juga dewa pahlawan.

ASAL-USUL LAIN BAGI NAMA VAHAGN

Terdapat juga penjelasan lain berkenaan asal-usul nama Vahagn, di mana ia dikatakan diambil daripada dewa Parsi yang bernama Veretrana / Veretranga / Verethranga. Bagi keadaan ini, bukan sahaja nama Vahagn, malah entiti dewata itu sendiri berasal-usul daripada Parsi yang kemudiannya dibawa masuk ke dalam budaya masyarakat Armenia.

Dewata yang dikenali sebagai Artagnes juga dikatakan merupakan versi Yunani bagi Vahagn, memandangkan Artagnes turut dikenal-pasti sebagai Veretrana / Veretranga / Verethranga. Apapun, Dewa Artagnes paling masyhur dikenali sebagai gabungan dewa (Artagnes-Herakles-Ares) yang digambarkan di Gunung Nemrud, kawasan pemakaman suci yang dibina oleh Antiochus I Theos, pemerintah paling masyhur bagi Kerajaan Commagene.

Tugu Vahagn Si Penumbang Naga digambarkan sedang mencekik seekor naga di Yerevan

Secara umum, Vahagn dipuja sebagai dewata tiga serangkai, bersama dewa Aramazd dan Anahit. Walaupun kedua-dua dewa tersebut dipuja oleh masyarakat Armenia, terdapat kemungkinan bahawa keduanya mempunyai asal-usul daripada Parsi. Aramazd dipercayai diadaptasi daripada Ahura Mazda dalam kepercayaan Zoroastrian, manakala Anahit pula berakar daripada Anahita yang terdapat dalam kepercayaan Parsi lama.

Keadaan sebegini diangap sebagai bukti lanjut yang boleh mendokong dakwaan bahawa Vahagn adalah versi Armenia bagi dewa Veretrana / Veretranga / Verethranga. Walau bagaimanapun, terdapat juga beberapa orang penyelidik yang berpendapat bahawa Vahagn bukanlah berasal daripada Parsi, sebaliknya ia adalah dewata asli dari Armenia yang mana asal-usulnya mungkin boleh didapati di dalam catatan-catatan masyarakat Armenia yang masih belum ditemui.

KELAHIRAN DEWA PEMBUNUH NAGA

Walaupun dipuja sebagai salah satu dari tiga dewata serangkai, Vahagn mempunyai signifikasi tersendiri. Vahagn dikenali secara umum dengan gelaran ‘Vishapakagh’ yang bermaksud ‘Pembunuh Naga’. Gelaran ini secara jelas menerangkan bahawa Vahagn merupakan dewa yang menundukkan naga, justeru menjadikannya sebagai dewata pahlawan. Kisah berkenaan hal tersebut didapati di dalam sebuah lagu purba yang dikarang oleh seorang sejarahwan Armenia abad ke-5 yang bernama Moses Khorenatsi / Moses of Khoren.

Namun malangnya, rangkap yang menceritakan tentang pertempuran antara Vahagn dan naga dipercayai telah pun hilang. Pun begitu, kisah kelahiran Vahagn masih lagi terpelihara sekaligus mencerahkan sedikit pemahaman sejarahwan tentang dewata tersebut.

Dalam lagu itu, diisyaratkan bahawa Vahagn dilahirkan dari rongga tangkai rumpai laut:

“Dengan keringat, lahirlah langit dan bumi.
Dengan keringat, lahirlah juga lautan ungu!
Keringkat ditumpahkan di lautan, di rongga merah yang kecil.
Daripada rongga tangkai, keluarlah asap.
Daripada rongga tangkai, keluarlah api.
Dan keluarlah juga pemuda yang berlari!”

Di dalam teks berkenaan, turut jelas dinyatakan bahawa Vahagn merupakan dewata api. Selain itu, rangkap yang menyebutkan bahawa asap dan api muncul daripada ‘rongga tangkai’ kelihatan agak mirip dengan sebuah hikayat yang terdapat dalam mitologi Hindu. Di dalam mitologi tersebut, dewa api Hindu iaitu Agni dikisahkan pernah bersembunyi di dalam rongga tangkai sejenis tumbuhan dengan tujuan untuk menghindari dari dewa-dewa lain yang mahu menggalaskan padanya tugas membawa korban-korban yang dipersembahkan oleh manusia untuk para dewa.

Vahagn, dewa api Armenia

DEWA PENGECOH YANG MELAHIRKAN BIMA SAKTI

Vahagn tidak hanya dikenali sebagai dewa api dan dewa pahlawan. Pada keadaan tertentu, ia turut diyakini sebagai dewata pengecoh. Gelaran lain bagi Vahagn adalah ‘Hartagogh’ yang bermaksud ‘Pencuri Jerami’. Kisah yang menjelaskan bagaimana Vahagn memperolehi gelaran tersebut didapati di dalam sebuah legenda yang direkodkan oleh ahli astronomi kurun ke-7 yang bernama Anania Shirakatsi.

Menurut hikayat tersebut, Vahagn dikisahkan pernah mencuri jerami dari dewa musuhnya, iaitu Barsham / Baalshamin pada suatu malam yang dituruni salji. Ketika Vahagn sedang tergesa-gesa melarikan diri, sebahagian daripada jerami yang dicurinya itu berciciran di dada langit sekaligus melahirkan galaksi Bima Sakti.

Lukisan tentang Vahagn si Dewa Penumbang Naga oleh artis Austria, J Rotter

Vahagn dianggap sebagai dewa yang sangat masyhur di Armenia. Berikutan kemasyhuran yang dimilikinya dalam kalangan masyarakat Armenia purba, kultus pemujaan satu lagi dewata masyhur dari Zoroastrian, iaitu Mithra, sama sekali tidak mendapat tempat yang kukuh dalam kalangan masyarakat berkenaan. Walau bagaimanapun, berikutan kemunculan agama Kristian, Vahagn diubah daripada seorang dewa menjadi seorang raja, di mana beliau disebut sebagai putera kepada Tigranes I dan ayahanda kepada Aravan.

SUMBER

Coulter, C.R. & Turner, P. 2000. Encyclopedia of Ancient Deities. Chicago. III: Fitzroy Dearborn Publishers.
Hacikyan, A.J., Basmajian, G., Franchuk, E.S. & Ouzounian, N. 2000. The Heritage of Armenian Literature. Volume I: From the Oral Tradition to the Golden Age. Detroit. Mich: Mayne State University Press.
Admin. 2015. Could this mysterious deity be the Armenian God Vahagn